Proje 7 – Herkes için Kamusal Alan

Birlikte Çalışılan STK:

Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği

Tasarım Ekibi:

Harun Türkcan / Mimarlık Bölümü
Yaren Yoluk / Şehir ve Bölge Planlama Bölümü
Tuğçe Akgün (Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği)

Kamusal alanlar kentte herkesin erişimine ve kullanımına uygun olarak düzenlenmeli; özellikle kıyı erişimi dezavantajlı grupların / tekerlekli sandalye kullanıcılarının güvenli olarak kullanması ve erişebilmesi açısından uygun standartlarla tasarlanmalıdır. Bu çalışma kapsamında kamusal hayata katılım başlığı altında Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği ile çalışılmış ve STK tasarım ortağı ile birlikte kentteki kamusal alanlarda yer alan sorun ve potansiyeller belirlenmiştir. Belirlenen sorun ve potansiyeller sentez çalışmasıyla birlikte kamusal hayata katılım başlığı altında kıyı alanlarının kullanımı ele alınarak “Kıyı Tasarım Rehberi’’ oluşturulmuştur. Söz konusu rehber, Perşembe Pazarı kıyı alanı üzerinden model olarak geliştirilmiştir.

Proje başlangıcında STK tasarım ortağı ile birlikte olası çalışma konuları değerlendirilmiştir. Kamusal alanlarda ‘Kıyı Tasarım Rehberi’nin oluşturulması ve bunu örnek bir alanda gösterilmesi konusunda ortak bir karara varılarak, Perşembe Pazarı kıyı alanı üzerinde alanın ilgili rehber kriterleri çerçevesinde modellenmesinin sağlanması fikri ‘farkındalık’ çalışmalarıyla ilişkilendirilmiştir. İstanbul’un merkezinde yer alan Perşembe Pazarı kıyı alanı bulunduğu konum, kentsel peyzaj değeri ve tüm kentlilerin erişimine ve kamusal kullanımına uygun olması gereken kentsel mekân kimliği açısından tercih edilmiştir. İlkelere yönelik tasarım müdahalelerini daha anlaşılır kılmak için modellemeye başlamadan önce yapılan literatür çalışması ile kıyı tasarımına dair temel notlar çıkarılmıştır. Referanslar farklı kaynaklarda ortaklaşan kavramlar üzerinden belirlenmiş, tasarım rehberinde ilkeler kıyı kullanımında kullanıcı beklentileri göz önünde bulundurularak şekillendirilmiştir.

Herkes İçin Kamusal Alan – Video

Betimleyici Genel Bilgiler

Açılış Ekranı Bilgilendirmeleri:

Sol üst köşede “Inclusive Design SIDe Platform” logosu, hemen sağında MFA 300 Sosyal Sorumluluk Uygulamaları” logosu yer alıyor. Ekranın ortasında projenin Türkçe ve İngilizce adı ve ekip bilgileri yer alıyor. ““Engelsiz Kıyı Tasarım Rehberi”, “Unobstructed Shore Design Guide”. Harun Türkcan, Yaren Yoluk. Danışman Tuğçe Akgün (TOFD). Ekranın alt sağ kısmında ise soldan sağa doğru, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Loughborough Üniversitesi, Newton Fonu, Altı Nokta Körler Vakfı ve Türkiye Omirilik Felçlileri Derneği logoları yer alıyor.

Video geneli çalışmaya ait bilgileri içeren anlatımın yazı halinde aktığı parçalardan ve tasarımın dijital modeli eşliğindeki sözlü paylaşımlardan oluşuyor. Sözlü anlatıma kadar olan yazılar sırasıyla:

“Engelli Nedir? Engelli, yaralanma ya da fiziksel veya zihinsel bir rahatsızlık nedeniyle bazı hareketleri, duyuları veya işlevleri kısıtlanan kişi. Engeller doğuştan gelebilir veya sonradan geçirilen hastalıklar veya kazalar sonucu ortaya çıkabilir.”

“Engellileri evlerine hapsetmemeliyiz, kamusal alanlar herkesin kullanımına açık olmalıdır.”

“Engel olan biziz.”

“Bilinçli yardım etmeliyiz”

“Proje Konusu Karar Süreci: A. Grup-Danışman-Ders Yürütücüsü Görüşmeleri, B. Farkındalık Yaratma, C. Erişilebilirlik ve Rehber.”

“Projeye başlamadan önce TOFD üyesi danışmanımızla birlikte konuşarak fikir süreci geçirildi. İlk olarak insanların en çok kullandığı alanlar üzerinde odaklanıldı.

Meydanlar ve park alanları iki seçenek olarak belirlendi. Tartışmalar sonucunda park alanlarında karar kılındı.”

“Farkındalığın daha fazla ortaya çıkartılabileceği kıyı alanları konusunda kılavuz oluşturulması gerektiği fikrine varıldı. Kılavuz ile birlikte örnek bir kıyı düzenlemesi kararına varıldı. Örnek düzenleme alanı olarak Perşembe Pazarı kıyı alanı seçildi.”

“Amaç ve Kapsam: Ders kapsamında ele alınan “Kıyı Tasarım Rehberi” oluşturma amacımız ise TOFD ile birlikte ele aldığımız kamusal hayata katılımda zorluk yaşanan mekanlardan biri olan kıyı alanlarının özellikle tekerlekli sandalye kullanan engelli bireyler içinde güvenli bir şekilde kullanımının sağlanması ve bunun örnek bir alan üzerinde tasarımının gerçekleştirilebilmesidir.”

“Danışman Kazanımları: Türkiye’de tekerlekli sandalye kullananlar için çok az sayıda sahil bulunmaktadır. Tekerlekli sandalye kullanan insanların denize erişebilirliği kısıtlıdır. Sahillerde güvenlik tekerlekli sandalye kullananlar için yok denecek seviyededir. Denize yaklaşmayı, dokunmayı ve hissetmeyi istemektedirler. Kıyı tasarımında güvenlik her yaştan bireye göre yapılmalıdır.”

Proje Videosu

Kıyı Tasarım Rehberi İlkeleri:

Erişilebilirlik: Kamusal mekânlar, kentteki etkileşimin ve sirkülasyonun yoğun olduğu alanlar olarak nitelendirilebilir. Herkes tarafından eşit ve adil şekilde kullanılmasının sağlanması, sosyal etkileşimin gerçekleşmesine olanak sağlayacaktır. Kamusal mekânlar, kentsel yaşamın en önemli unsurlarından biri olarak herkesin erişimine ve kullanımına uygun şekilde tasarlanmalıdır. Çevre sokak bağlantıları, toplu taşıma, yaya geçitleri, açık alanlara ulaşılabilirlik erişilebilirliği etkileyen unsurlardır. Erişime uygun olarak tasarlanan alanlar kullanıcılar tarafından yoğun olarak kullanılan alanlardır. Özellikle engelli bireylerin kamusal mekânlara ulaşımının sağlanması, rahat bir şekilde alanı kullanabilmesi, erişilebilirlik kavramıyla doğrudan bağlantılıdır. Bu ilke doğrultusunda kamusal mekândaki yaya yolları, rampalar, korkuluklar, merdivenler, peyzaj, kent mobilyaları, dinlenme alanları her kullanıcının kullanımına uygun şekilde tasarlanmalıdır. Böylece bütüncül bir tasarım anlayışı yaklaşımıyla daha yaşanabilir çevreler oluşturulmasına katkı sağlanacaktır.
Çeşitlilik: Kaliteli bir kamusal mekânın en önemli göstergelerinden biri çeşitliliğe sahip olmasıdır. Farklı kullanıcılar için farklı aktivite ve kullanım süresi, mekânın kullanımındaki esneklik gibi faktörler olarak ele alınabilecek çeşitlilik kavramı ile kamusal mekânın kalitesini arttırmak ve alanda herkesin kullanımına uygun, farklı kişilere hitap edebilecek karma kullanım alanları oluşturmak mümkündür. Aynı zamanda karma kullanım alanları birbiriyle ilişkilendirilerek mekânın canlanmasına katkı sağlanabilir.

Farkındalık: Kamusal mekânlar herkesin kullanımına açık alanlardır. Tüm kullanıcıların kullanımına uygun tasarımlar gerçekleştirerek aynı zamanda dezavantajlı kullanıcıların mekânları kullanımını kolaylaştıracak tasarımlar, sadece kamusal mekânlarda değil tüm kentsel yaşamda dezavantajlı gruplar hakkında farkındalık yaratılması hususunda önemli bir rol üstlenecektir.
Karakter: Kamusal mekânı biçimlendiren en önemli faktörlerden biri olan karakter, kamusal mekân kullanıcıları açısından ilgi çekici alanları nitelemektedir. Boyut, ölçek, tarihsel hafıza, tipoloji gibi faktörler kamusal mekânın karakterini oluşturan öğeler olarak sıralanabilir. Tasarıma başlarken öncelikle bölgenin dokusu, ölçeği, kültürel değerleri, kullanıcı kitlesi göz önünde bulundurularak tasarlanmalıdır.
Bağlantı: Kamusal alanların kalitesini belirleyen en önemli kriterlerden biri de bağlantı ilkesidir. Kamusal alanlarda bağlantı ilkesi erişilebilirlik ilkesi ile dolaylı yoldan ilişkilendirilebilir. Çevresel bağlantıları güçlü olan kamusal mekânlar, kullanıcı kitlesi açısından da çeşitlenir.
Kamusallık: Kentliler, kamusal alanda, kentsel mekândaki karşılaşmalar ile sosyal ilişkilerini geliştirirler. Bu nedenle kamusallık ilkesi doğrultusunda, bireylerin özgürce hareket edebildikleri mekân tasarımının gerçekleştirilmesi hedeflenmelidir.
Uyarlanabilirlik: Tasarım ve uygulama sürecine dâhil edilen bu ilke doğrultusunda tasarlanan alanların değişen ihtiyaçları gözetmesi ve söz konusu doğrultuda geliştirilebilir olması kadar başka alanlar içinde uyarlanabilir standartlar içermesi önem arz etmektedir. Bağlama uygunluk ilkesi doğrultusunda kamusal mekânlar tasarlanırken öncelikle bölgenin dokusu, ölçeği, kültürel değerleri, kullanıcı kitlesi göz önünde bulundurularak ele alınmalıdır.

Projenin çıkış noktası, engelli bireylerin kıyı alanlarını engelsiz şekilde kullanabilmesini sağlarken aynı zamanda tüm kullanıcıların konforlu bir mekânsal deneyimi yaşamalarıdır. Bu çıkış noktası doğrultusunda örnek alan olarak ele alınan Perşembe Pazarı örneğinde engellerin bireyler üzerinde değil mekânsal düzenlemeler üzerinde var olduğu gösterilmiştir. Kamusal hayata katılım konusunda zorluk çeken bireyler kendi engelleri nedeniyle değil kamusal mekânların tasarımlarından kaynaklanan dezavantajlar nedeniyle erişilebilirlik konusunda sıkıntı yaşamaktadır. Önerilen projede bu olumsuz durum giderilmeye çalışılmıştır.

Posterin üst bölümünde yatay olarak, soldan sağa sırasıyla SIDe Projesinin logosu, yanında İngilizce olarak projenin adı ve İngilizce özet açıklaması yer alıyor.

Engelsiz Kıyı Tasarım Rehberi Proje posteri iki bölümden oluşuyor. İlk bölümde, üst tarafında Bağlamsallık, Karakter, Uyarlanabilirlik, Farkındalık, Kamusallık, Bağlantı, Çeşitlilik ve Erişilebilirlik yazılarının yer aldığı, geniş bir kıyı tasarım çizimi yer alıyor. Tasarımda yollar, ağaçlar, oturma birimleri, diğer kent mobilyaları ve insanlar kuşbakışı görünüyor. Bu görselin altına aynı görselin sekiz adet küçük boyutlusu, alt alta iki sıra olarak yerleştirilmiş. Her küçük görselin üzerinde projenin tasarım ilkeleri olan Bağlamsallık, Karakter, Uyarlanabilirlik, Farkındalık, Kamusallık, Bağlantı, Çeşitlilik ve Erişilebilirlik kavramlarından biri yer alıyor. Her çizimde kavramla ilişkilendirilen bölüm sarı ile işaretlenerek gösterilmiş.

Görsellerin altında “Kamusal alanlar kentteki etkileşimin ve sirkülasyonun yoğun olduğu alanlar olarak nitelendirilebilir. Herkes tarafından eşit ve adil şekilde kullanılmasının sağlanması, sosyal etkileşimin gerçekleşmesine olanak sağlayacaktır. Kamusal alanlar kentsel yaşamın en önemli unsurlarından biridir. Bu nedenle herkesin erişimine ve kullanımına uygun şekilde tasarlanmalıdır.

Kamusal alanlar kentte herkesin erişimine ve kullanımına uygun olarak düzenlenmelidir. Özellikle kıyı erişimi dezavantajlı grupların / tekerlekli sandalye kullanıcılarının güvenli olarak kullanabilmesi ve erişilebilmesi açısından uygun olmalıdır. Sosyal sorumluluk dersimiz kapsamında TOFD derneği ile birlikte çalıştığımız kamusal alan ve erişilebilirlik kavramı doğrultusunda Kıyı Kullanımının dezavantajlı bireylerin kullanımına uygun biçimde tasarlanmasını sağlayacak örnek bir kılavuz oluşturulmuş ve örnek alan olarak belirlenen Perşembe Pazarı alanı üzerine standartlar doğrultusunda alan planlanmıştır. Tasarım ilkelerimiz Bağlamsallık, Karakter, Uyarlanabilirlik, Farkındalık, Kamusallık, Bağlantı, Çeşitlilik ve Erişilebilirlik olmak üzere 8 başlıkta incelenmiştir. “ açıklaması yer alıyor.

Posterin altında yatay olarak soldan sağa projenin kare kodu projeyi yapan öğrencilerin ve STK tasarım ortağının isimleri “Yaren Yoluk, Harun Türkcan ve Tuğçe Akgün”, ve SIDe projesinin Bileşenlerinin logoları “Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Loughborough Üniversitesi, Newton Fund, Altı Nokta Körler Vakfı, Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği” yer alıyor.

Birlikte Çalışılan STK:

Tasarım Ekibi:

Proje Videosu

Kıyı Tasarım Rehberi İlkeleri:

Giriş Yap