SIDe Projesi Kapsamında:

HERKES İÇİN MUTFAK

KORUYUCU YÜZEY PROJESİ

Birlikte Çalışılan STK: 

Altı Nokta Körler Vakfı

Tasarım Ekibi:

• Deniz Kaya / İç Mimarlık Bölümü
• Evren Usta / Mimarlık Bölümü
• Onur Çevik / İç Mimarlık Bölümü
• Öykü Yüksel / Endüstriyel Tasarım Bölümü
• Abdurrahman Çakır (Altı Nokta Körler Vakfı)

“Mutfak” günlük hayat içinde sıklıkla zaman geçirdiğimiz, erişilebilirliğin birçok ürünle ve alanla etkileşimimizi etkilediği mekanlardan biridir. Bu proje kapsamında görme engelli bireylerin mutfak içerisinde karşılaştığı sorunlara odaklanılmış ve Altı Nokta Körler Vakfı ile çalışılmıştır. Proje süresince de STK tasarım ortağından destek alınarak görme engelli bireylerin mutfakla etkileşim sorunlarına yönelik çözüm üretilmeye çalışılmıştır. Bu doğrultuda ilk olarak görme engelli bireylerin mutfak içerisindeki alışkanlıkları incelenmiş, sıkça karşılaşılan sorunlar tespit edilip bu sorunlara ilişkin önerilerde bulunulmuştur.

İlk aşama olarak mutfakta gerçekleştirilen genel görevler (pişirme, saklama, hazırlama vb.) analiz edilmiş ve görme engelli bireylerin mutfak alanıyla etkileşimine ilişkin birçok sorun tespit edilmiştir:

• Tencerenin ocağa doğru yerleşiminde yaşanılan sorunlar,
• Tencerenin kulplarının takılmasına uygun alanlar olması,
• Açık kalan üst dolap veya bulaşık makinesi vb. beyaz eşyaların kapaklarına çarpma riski,
• Üst dolapların kullanımında karşılaşılan sorunlar nedeniyle el hizasındaki depolama alanlarının tercih edilmesi,
• Dolap kulplarının fazla uzun ve/veya çıkıntılı olması durumunda kullanıcıların bunlara çarpması veya kıyafetlerinin takılması durumu,
• Yağ sıçramalarının bazı kazalara neden olduğu,
• Sulu yemeklerin servisinde çeşitli taşma risklerinin yaşandığı,
• Kesici aletlerle yapılan doğrama, kesme vb. işlemlerde karşılaşılan riskler,
• Ürünlerin kesme tahtasından alınıp taşınması esnasında karşılaşılan zorluklar,
• Meyve ve sebzelerin çürümesini veya ürünlerdeki bozulmaları anlamaya ilişkin zorluklar,
• Ürünlerin yerinin istemsiz değiştirilmesi nedeniyle ihtiyaç anında erişimde yaşanılan zorluklar olarak özetlenebilir.

Görülebileceği üzere tasarım ortağıyla yapılan görüşmeler doğrultusunda tespit edilen sorunlar mutfağı geniş kapsamlı olarak ele almıştır. Tespitler sonucunda tasarım aktivitesinin odaklanabileceği çözüm alanları belirlenmiş ve yine tasarım ortağıyla birlikte olası konsept çalışmalarının geliştirilebilmesi amacıyla tartışılmıştır. Olası çözüm alanları şu şekildedir:

• Kazaları engellemek için kulp sistemlerinde farklı formların denenmesi,
• Üst dolap kapaklarının daha risksiz olmasına yönelik bir çözüm,
• Depolama için el hizasındaki alanlara ve/veya alt dolaplardaki kullanımının arttırılmasına yönelik olası çözümler,
• Uzun süre açık kalan elektronik ürünlerin geribildirimine yönelik çözümler,
• Seçilen ürünlerin (bıçak, makas, tahta kaşıklar vb.) erişimini artırmak için mutfak içerisindeki yerleşimine, organizasyonuna ve fonksiyonel depolanmasına yönelik çözümler,
• Ocak yerleşimi ve yağ sıçraması nedeniyle ortaya çıkan sorunlara ilişkin çözümler,
• Derin kaplar ile birlikte kullanılabilecek veya ikisini birleştirebilecek tepsi önerisi şeklinde olası çalışma alanları belirlenmiştir.

Tüm bu araştırmalar ve sunulan çözümler sonucunda en az parça ile en fazla sorun çözülmeye çalışılmıştır. Ayrıca STK tasarım ortağı ile yapılan toplantılar doğrultusunda geliştirilen çözümler ile tasarım konusunda fikir birliğine varılmış; yağ sıçramaları, pişirme elemanlarının ocak üzerindeki hakimiyet ve çıkıntılı yüzeylere takılma sorunlarına yönelik çözüm üretme kapsamında tasarım süreci başlatılmıştır. Görme engelli bireylerin mutfakta yaşadıkları sorunlardan yola çıkılarak işlerini daha az riskle tamamlamalarını sağlayacak bir ürün tasarlanmıştır.

“KORUYUCU YÜZEY”:

“Koruyucu Yüzey” ile ocakta yaşanılan ve yukarıda belirtilen sorunların önüne geçilerek görme engelli bireylerin ocak ile etkileşim güvenliği sağlanmaya çalışılmıştır. Bu ürünün montajı-demontajı görme engelli kullanıcı tarafından kolayca yapılabilecektir. Temizlenme esnasında ise ürün yardım gerekmeksizin eklem yerlerinden çıkarılıp geri takılabilecek özellikte tasarlanmıştır. Aynı zamanda işlevi esnasında yarı-yaylanma hareketi sayesinde yüksekliği bastırılarak azaltıldığında tekrar eski haline geri dönebilir. Ürün, kullanılmadığı esnada üzerine sertçe bastırılarak yarı boyuna gelecek şekilde kitlenmektedir. Bu esnada kullanıcıya sesli bir geri bildirimle işlemin tamamlandığı sinyalini verir. Ürüne kapalı haldeyken bastırıldığında yayları boşa alınarak eski açık hale gelmektedir. Metal yüzeyin üzerine kaplanan kauçuk malzemeli kısım kullanıcıya yakın tutularak olası kazaların önüne geçilmiştir. Bu sayede bireyin eli de ısı bölgesinden uzaklaştırılmıştır.