SIDe Projesi Kapsamında:

HERKES İÇİN MUTFAK 

HELPER PROJESİ

Birlikte Çalışılan STK: 

Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği

Tasarım Ekibi:

• Ali Üyütüren / Endüstriyel Tasarım Bölümü
• Arif Can Doğruer / İç Mimarlık Bölümü
• Ayşe Altıner / Endüstriyel Tasarım Bölümü
• Fatma Nur Şentürk / İç Mimarlık Bölümü
• Tuğçe Akgün (Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği)

Yemek insanların en önemli gereksinimlerinden biridir ve hayatın devamı amacıyla gerçekleştirilmesi zorunlu bir eylemdir. Mutfaklar konut içerisinde yemeklerin yapıldığı ve yenildiği, ailenin bir araya geldiği, aynı zamanda sosyal ilişkilerin gerçekleştirildiği mekânlardır. Mutfakta yemek yapma ve yeme eylemleri için yiyeceklerin yıkanması, hazırlanması, pişirilmesi, saklanması ve ayrıca mutfak araç gereçlerinin depolanması, yıkanması, servis edilmesi ve atıkların toplanması işlemleri yapılmaktadır. Standart mutfakların çalışma düzeni tekerlekli sandalye kullanan bireylerin mutfaktaki eylemlerini gerçekleştirebilmesi için yeterli değildir.

Proje kapsamında STK tasarım ortağı ile bu soruna odaklanılmış ve birlikte çalışılmıştır. Mutfakta yer alan eylemler üç donanım alanı içerisinde toplanmaktadır. Bunlar; yıkama, pişirme ve depolama alanı olup bu alanlar mutfakta yer alan çalışma üçgenini oluşturmaktadır. Çalışma üçgeni çerçevesinde eylem analizleri yapılarak standart mutfakların çalışma düzenlerinin tekerlekli sandalyeli bireylerin mutfak kullanımları için uygun olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

İlk aşamada STK tasarım ortağı ile yapılan görüşmelerden elde edilen bilgiler ve yapılan araştırmaların ışığında mutfak kullanımı ile ilgili eylem analizleri yapılmış ve şu sorunlar tespit edilmiştir:

• Mutfak kullanımlarına yönelik yapılmasını istedikleri değişikliklerin bütün mutfaklar için mümkün olmaması,
• Çalışma üçgeni içerisinde tezgâhlar arasında ürünlerin taşınmasının zorluğu,
• Ürünlerin taşınması sırasında tehlikeli durumların oluşması,
• Eviye ve ocak kullanımında tezgâhların altında boşluk bırakılmaması nedeniyle karşılaşılan sorunlar,
• Depolama elemanlarına erişim mesafelerinin uygun olmaması,
• Çalışma tezgâhı yüzeylerine yaklaşımın zor olması,
• Üst dolaplara erişim sıkıntıları,
• Sadece tekerlekli sandalye kullanan bireyler için değil bütün kullanıcılar için mutfakta yer alan depolama birimlerinin kullanımında harcanan fiziksel gücün fazla olması yaşanan sorunların en yaygın olanlarıdır.

Konuyla ilgili yapılan ürün-mekân araştırmalarının ve STK tasarım ortağı ile yapılan görüşmelerin sonunda tekerlekli sandalyeli bireylerin rahat bir şekilde kullanabilmeleri için mutfak çevresinin aşağıdaki temel özelliklere sahip olması gerektiği anlaşılmıştır:

• Mutfakların tasarımında ‘herkes için tasarım’ anlayışı benimsenmelidir,
• Tekerlekli sandalye kullanan bireylerin tüm mutfak birimlerine erişimi sağlanmalıdır,
• Tasarlanacak mutfak birimlerinin tüm mutfaklara uyum sağlayabilecek şekilde esnek özelliklere sahip olmasına dikkat edilmelidir,
• Tasarlanacak ürünler ve mekânlar, tüm bireyler tarafından tercih edilebilecek estetik özelliklere sahip olmalıdır.

Eylem analizi ile tespit edilen problemlere çözümler üretebilmek amacıyla STK tasarım ortağından destek alınarak bu sorunlara ilişkin öneriler geliştirilmiştir. Geliştirilen öneriler doğrultusunda mutfak kullanımında karşılaşılan sorunları azaltacak hareketli bir depolama biriminin tasarlanmasına karar verilmiştir.

‘HELPER’:

Tekerlekli sandalye kullanan bireylerin mutfaklardaki erişilebilirlik kapasitesini artırmaya yönelik bir depolama birimi tasarlanmıştır. Tasarlanan depolama birimi standart dolap kapağı ölçüsüne sahiptir ve kişiye istediği sayıda birimi mutfağına ekleyebilme esnekliği sunmaktadır. Mevcut mutfakla ürünün uyumluluğunun sağlanabilmesi için birimin kapağı mevcut mutfak dolaplarının kapaklarına uyum sağlayacak biçimde düzenlenebilir. Tasarlanan mutfak biriminde tercih edilen bas-aç kapak kulpları, kullanım kolaylığına ek olarak kapak kapalı iken kol çarpması gibi kazaların oluşmasını engeller. Birim dışarı çekilerek çıkarılır ve arzu edilirse çalışma yüzeyi açılarak genişletilebilir. Bu esnada kullanıcının bacakları da birimin altına rahatlıkla girebileceği için konforlu bir çalışma pozisyonu elde edilmiş olur.

Tasarlanan depolama biriminin alt gözünde tabaklar, tencereler, tavalar, saklama kapları, vb. mutfak eşyaları kullanıcıların ihtiyacı doğrultusunda depolanabilir. Hazırlanan yemekler birim yardımıyla güvenli bir şekilde yemek masasına taşınabilir. Tasarlanan bu mutfak birimi ile tekerlekli sandalye kullanan engelli bireylerin ayrıştırıcı olmayan bir ürün kullanması amaçlanmıştır. Konutlar için geliştirilen bu depolama biriminin engelsiz yaşama destek olacağı düşünülmektedir.